Zespół przyrodniczo-krajobrazowy

Dane podstawowe

• Nazwa: Dolina Nysy Łużyckiej
• Data ustanowienia: 2013-11-28
• Powierzchnia [ha]: 73,7480
• Opis wartości przyrodniczej: Obszar objęty ochroną w postaci ustanowienia zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Dolina Nysy Łużyckiej, położony jest w dolinie rzeki Nysy Łużyckiej na terenie miasta Zgorzelec powiatu zgorzeleckiego w województwie dolnośląskim pomiędzy dwoma obszarami Natura 2000 tj. Przełomowa Dolina Nysy Łużyckiej (PLH020066), a Pieńska Dolina Nysy Łużyckiej (PLH020086). Na terenie ustanowionego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego wyróżnia się walory przyrodnicze w postaci kompleksu grądu środkowoeuropejskiego i subkontynentalnego (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) stanowiące siedlisko przyrodnicze 9170, lasy łęgowe, starorzecza i łąki zalewowe oraz walory krajobrazowo-kulturowe w postaci parków miejskich z obiektami kulturowymi, pomnikami, miejscami spoczynku. Teren użytkowany jest głównie jako grunty leśne, w mniejszym stopniu jako nieużytki w postaci łąk, terenów zalewowych oraz ugorów, niewielki procent powierzchni zajmuje zabudowa. W otoczeniu zespołu od strony południowej i północnej występują obszary Natura 2000, od strony zachodniej rzeka Nysa Łużycka, zaś od strony wschodniej otoczenie stanowi zabudowa. Z przyrodniczego punktu widzenia na omawianym obszarze występują różne rodzaje siedlisk i związane z nimi bogactwo gatunkowe flory i fauny. W części południowej Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy obejmuje starorzecza rzeki Nysy Łużyckiej, kompleks lasów grądowych oraz lasy łęgowe wzdłuż rzeki, drzewa o wymiarach drzew pomnikowych oraz mezotroficzne łąki zalewowe. Na terenie obszaru stwierdzono występowanie 3 gatunków bezkręgowców z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej takich jak: trzepla zielona (Ophiogomphus cecilia), modraszek telejus (Maculinea teleius) i modraszek nausitous (Maculinea nausithous), jak również potwierdzono obecność dogodnych siedlisk jako prawdopodobne miejsce występowania jeszcze 2 gatunków priorytetowych z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej: czerwończyka nieparka (Lycaena dispar) i pachnicy dębowej (Osmoderma eremita). Zaobserwowano również miejsce żerowania i gniazdowania trzmielojada (Pernis apivorus), miejsce żerowania kanii czarnej (Milvus migrans), jak również zimorodka (Alcedo atthis) oraz dzięcioła zielonosiwego (Picus canus), dzięcioła czarnego (Dryocopus martius), dzięcioła średniego (Dendrocopos medius), czapli siwej (Ardea cinerea) oraz licznie kaczek, głównie krzyżówek. Ponadto, wskazano na miejsce żerowania i zimowania nocka dużego (Myotis myotis) oraz środowisko dla bytowania wydr (Lutra lutra). Wszystkie wymieniono zwierzęta objęte są ochroną gatunkową. Z krajobrazowego punktu widzenia obszarowi towarzyszą ciągi widokowe wzdłuż Nysy Łużyckiej ciekawie eksponujące nadnyską panoramę miasta Zgorzelec oraz niemieckiego Görlitz. Zachowały się w dość zaniedbanym i zniszczonym stanie obiekty (symbole) świadczące o zawiłej historii przygranicznych miast Zgorzelec/Görlitz, jak Dom Kultury, most kolejowy, czy ruiny obiektów wojskowych. Ponadto, obszar stanowi najbardziej „zieloną” część miasta, w której w skład wchodzą tereny doliny Nysy Łużyckiej: tereny leśne (Park Ujazdowski), parki miejskie (Park im. A. Błachańca, Park Ujazdowski, Skwer im. Popiełuszki) oraz aleje drzew nadające wartość estetyczną obszaru. Duże wartości przyrodnicze obszaru pokrywają się z wartościami kulturowymi, gdyż wchodzi on w skład bezpośredniej strefy ochrony konserwatorskiej zespołu staromiejskiego. Za ustanowieniem ochrony prawnej na ww. terenie przemawiała presja urbanizacyjna zbliżająca się do terenów cennych przyrodniczo, niosąca za sobą fragmentację i likwidację terenów aktywnych biologicznie, zmniejszenie powierzchni lub całkowitą utratę siedlisk i stanowisk gatunków roślin, zwierząt i grzybów. Dodatkowo brak zahamowania sukcesji wtórnej na siedliskach nieleśnych, jak również ekspansja oraz wprowadzanie obcych i synantropijnych gatunków roślin są przyczyną zmiany lokalnej różnorodności biologicznej. Teren objęty ochroną nieprzerwanie utrzymuje wysokie walory przyrodnicze i kulturowe, które stanowią o atrakcyjności tego obszaru Zgorzelca. Znajdujące się na nim siedliska, walory flory, znaczące wartości faunistyczne oraz elementy kulturowe i historyczne bez wątpienia przemawiała za tym, by nadać temu obszarowi status zespołu przyrodniczo-krajobrazowego. W pracach przy projektowaniu zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Dolina Nysy Łużyckiej, wykorzystano dane z opracowań: „Inwentaryzacja przyrodnicza kompleksu parków: skweru - Placu im. Ks. Jerzego Popiełuszki oraz Parku Nadnyskiego w Zgorzelcu”, “Inwentaryzacja obszaru Natura 2000 Przełomowa Dolina Nysy Łużyckiej PLH 020066”, „Opracowanie ekofizjograficzne dla Miasta Zgorzelca”, „Inwentaryzacja zieleni Parku Nadnyskiego w Zgorzelcu - tabela inwentaryzacyjna i gospodarki drzewostanem”, „Inwentaryzacja zieleni Pl. Popiełuszki w Zgorzelcu - tabela inwentaryzacyjna i gospodarka drzewostanem” oraz informacje zebrane podczas inwentaryzacji w terenie dokonanych przez lokalnych przyrodników. Przy wytyczaniu granic zespołu przyrodniczo-krajobrazowego w ustanowionym kształcie, kierowano się możliwością objęcia ochroną możliwie jak największego terenu przyrodniczo cennego. Obszar funkcjonujący jako zespół przyrodniczo-krajobrazowy będzie pełnił również rolę korytarza ekologicznego wiążącego 2 Specjalne Obszary Ochrony Siedliskowej: Przełomowa Dolina Nysy Łużyckiej PLH020066 oraz Pieńska Dolina Nysy Łużyckiej PLH020086.

Położenie formy ochrony przyrody

• Województwa, w których znajduje się obiekt: dolnośląskie
• Powiaty: zgorzelecki
• Gminy: Zgorzelec (gmina miejska)
• Tekstowy opis granic: Kształt i granice proponowanego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego (ZPK) determinuje rzeka Nysa Łużycka wraz z jej dopływami: Czerwoną Wodą i Jędrzychowickim Potokiem. Od dopływu Czerwonej Wody w kierunku północnym w dolinie rzeki rozciąga się terasa zalewowa i niska rzeki Nysy Łużyckiej i Czerwonej Wody. Wyznacza ona południową granicę proponowanego do uchwalenia zespołu przyrodniczo-krajobrazowego. Oznacza to, że północna granica obszaru Natura 2000 stanowi jednocześnie południową granicę zespołu przyrodniczo-krajobrazowego. Południowa część ZPK Dolina Nysy Łużyckiej jest najbardziej „zieloną” częścią miasta i stanowi główne miejsce rekreacji i wypoczynku mieszkańców Zgorzelca. Kompleks lasów Nadleśnictwa Pieńsk to lasy gospodarcze, które funkcjonują jako Park Ujazdowski. Zachodnią granicę ZPK wyznacza rzeka graniczna Nysa Łużycka, zaś jej wschodnie krańce biegną wzdłuż ul. Parkowej, omijając ogródki działkowe, w kierunku Parku, Nadnyskiego, Parku im. A. Błachańca i skweru im. Ks. Popiełuszki aż do ul. Partyzantów. Proponowany do ochrony obszar ciągnie się dalej wzdłuż rzeki mijając po wschodniej stronie zabudowania w klinie drogi spacerowo-rowerowej w kierunku Bulwaru Greckiego. Na wysokości bulwaru łączy się z ul. Daszyńskiego przechodząc w przedmieście nyskie. Od staromiejskiego mostu zespół przyrodniczo-krajobrazowy biegnie wąskim pasem wzdłuż drogi spacerowo-rowerowej stykając się z ul. Henrykowską w kierunku obszaru Natura 2000 Pieńska Dolina Nysy Łużyckiej wyznaczając jej północną granicę. Nad obszarem proponowanego ZPK przebiega autostrada A4. Obszar ZPK znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie ujęcia wody przy ul. Henrykowskiej oraz Zespołu Szkół Zawodowych i Licealnych. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Dolina Nysy Łużyckiej, położony w dolinie rzeki Nysy Łużyckiej na obszarze miasta Zgorzelca, obejmujący całość lub część działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami: 1) dz. nr 1 i 2 (Obr. I, AM-4), 2) dz. nr 1, 2/2, 2/3, 2/4 i 3 (Obr. I, AM-7), 3) dz. nr 1, 2, 3 i 4 (Obr. I, AM-8), 4) dz. nr 132 i 133 (Obr. IV, AM-1), 5) dz. nr 160 (Obr. IV, AM-4), 6) dz. nr 1, 2, 3 i 4 (Obr. VII, AM-1), 7) dz. nr 1, 2, 3, 4/7, 4/8, 7, 8/1, 8/2, 8/3, 9 i 11/2 (Obr. VII, AM-2), 8) dz. nr 1, 3, 9 i 10 (Obr. VII, AM-3), 9) dz. nr 1 i 2 (Obr. X, AM-1), 10) dz. nr 1, 2 i 127/3 (Obr. X, AM-2),
• Pokaż obiekt na mapie:

Ochrona

• Opis celów ochrony: Celem ustanowienia zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Dolina Nysy Łużyckiej jest ochrona obszaru o dużych walorach przyrodniczych związanych z występowaniem siedlisk i zbiorowisk roślinności zbliżonych do naturalnych o charakterze grądowym i łęgowym, jak również zachowanie obiektów o cennych walorach kulturowych i historycznych w dolinie Nysy Łużyckiej.
• Czy obowiązuje ochrona na podstawie prawa międzynarodowego? Nie

Zarządzanie

Nazwa sprawującego nadzór: Burmistrz Miasta Zgorzelec